[ENG]
In Extenuation
Leen Van Tichelen’s ‘Black Brains’ draw us into the plumbless depths of the human brain. Sliced cerebral hemispheres, spread out on a sheet of paper. Forms are changing, lessening, enlarging, bulging or shrivelling. The ‘Black Brains’ are painted in gloss paint and they glitter, as if covered in pitch. Nuanced shades of pink refer to a presence of human flesh.
The combination of the 27 ‘Black Brains’ resemble a blown-up Rorschach test. An infinite number of denotations and emotions can be projected onto the varying stains.
What is that moves Van Tichelen – as an artistic Vesalius — to show us the human brain?
It is the digging into the minds, the brains of those who cause suffering. Series of the brain of serial killers.
Serial killers capable of murdering and wounding.
Neurocriminologists agree about the fact that the brains of psychopaths show aberration. In Van Tichelen’s work, that insensitivity to the evil is converted into a fixed, pitch-black layer — or the constancy of blackness. The series show a great variation and susceptibility to form and a subtle use of a frugal range of shades.
We live in dark ages. How many steps have been taken since the dark Middle Ages of Huizinga?
‘Times full of terror, doing everything the wrong way,
centuries of lies, full of haughtiness and envy,
times without honour nor true verdict,
centuries in sadness, which shortens life.’
(Johan Huizinga, Herfsttij der Middeleeuwen)
We are made spectators of evil by means of the media. Images of newspapers and on TV, images of horror and misery stick to the artist.
How sinister have we become to watch these images in an almost indifferent way, and then, as if detached, zap away from them? Do we really think we can get away with it?
Is there a possibility that our heart, our liver, lungs and brains are fictitiously soot-covered?
The installation ‘Black Backbone’ revealed collages, fixed in wooden frames, in Croxaphox. Within, there are human parts, disproportionate to the frames: a stomach, brains, a backbone,…
Sensational forms, created by different kinds and pieces of torn paper. The frames make us think of private rooms, medical practices, waiting spaces.
In this case, blackness sticks to backbone and lungs. In subtle distinction, soot has been fixed, charcoal has been scratched and rubbed over.
Our spine, hauling everything, keeping our upright posture, has been seized. Van Tichelen is drawn into the abyss of agony, because of watching it too close.
Wenn du lange in einen Abgrund blickst, blickt der Abgrund auch in dich hinein.’
(Friedrich Nietsche, Jenseits Gut und Böse)
But the oeuvre also comprises lighter and more hopeful work. In the room, she stretches threads as light as gossamer. Routes of escape with cut-outs of stars, flowers, patterns of silver on their way. Her collages of fragile, lost wings – ‘Lost Wing’ – also evoke the desire to fly. An oeuvre which literally shines at the showing of powerful forms.
Entering the minds of the suffering ones, as the artist does, is overtaxing. One has the urge to sympathise, but also to flee, escape, look for something better, exactly as the hurt ones. One peers at the heavens, looking for that one silver star that will lead one the way to a better place.
The artist escapes, but only to return something more beautiful, images full of soot and tears are being sublimated into pure and abstract forms.
Van Tichelen is wondering where the empathy has gone of those surrounding her. We are constantly drawing the lines of our gardens, houses, countries, of our Europe, of the places to ourselves, in which life is kind.
But what happens when you – by chance — were born on the wrong side of that line? How do we justify the fact that we prohibit another human being to cross a boundary, an imaginary line, looking for that one silver star?
She tries to answer those questions in the installation ‘In extenuation’.
Wooden frames lined up as a high wall in the room. A wall, a fence, barbed wire, a boundary. Playing with simple materials makes us think of Arte Povera. Again, the art of cutting and recomposing is the point of departure.
In the windows of the frames we no longer perceive collages made of paper, but of cloth. Just as the way Veronica’s cloth caught tears and blood, also these cloths are able to bring soothing. Van Tichelen grasps for cloths that refer to (her) motherhood. Cloth, reusable diapers, washed, bleached, held innumerable times.
Torn cloths are being fastened in a window and stitched coarsely. A translucent painting arises. A multiple of white.
Between pillars, stretched threads, pulled tight. A tight barbed wire of coloured wool this time. The fleeing one will not be blocked by this barrier any longer, he will be welcomed in a soft way.
Leen Van Tichelen’s oeuvre is an invitation to watch the suffering of our times from a different perspective.
[NL]
De ‘Black Brains’ van Leen Van Tichelen zuigen ons in de peilloze diepte van het menselijk brein. Opengesneden hersenhelften spreiden zich open op een blad. De hersenvormen veranderen, verkleinen, worden groter, zwellen of verschrompelen. De ‘Black Brains’ zijn geschilderd met gloss verf en blinken alsof ze bedekt zijn met een laag pek. Kleine nuances van roze verwijzen naar een aanwezigheid van menselijk vlees.
De combinatie van de 27 ‘Black Brains’ lijken een uitvergrote Rorschachtest. We kunnen oneindig veel betekenis en gevoelens projecteren op de veranderende vlekken.
Wat drijft Van Tichelen om als een artistieke Vesalius het menselijk brein aan ons te tonen?
Ze graaft in de geesten, de hersenen van diegene die lijden veroorzaken. Series van het brein van serial killers.
Serial killers die in staat zijn om te moorden en te verwonden. Neurocriminologen zijn het erover eens dat de hersenen van een psychopaat afwijkingen vertonen. Bij Van Tichelen wordt die ongevoeligheid voor het kwaad vertaald in een gitzwarte laag die zich vastzet. Het zwart is de constante. De serie toont een grote variatie en gevoeligheid voor vorm en een subtiel gebruik van een sober kleurenpalet.
We leven in een donkere tijd. Hoeveel stappen zijn er gezet sinds de duistere middeleeuwen van Huizinga?
‘Tijd vol gruwel, die alles verkeerd doet,
eeuw van leugen, vol hoovaardij en nijd,
tijd zonder eer en zonder juist oordeel,
eeuw in droefheid, die het leven verkort.’
(Johan Huizinga, Herfsttij der Middeleeuwen)
De media maken ons allen toeschouwer van het kwaad. Het zijn beelden in kranten en op TV, beelden van gruwel en ellende die bij de kunstenaar blijven plakken.
Hoe duister zijn wij allen geworden dat we quasi ongevoelig beelden bekijken en die zonder emotie weer wegzappen? Denken we hiermee weg te komen? Zou er bij elk van ons geen denkbeeldige roetfilter van dit alles blijven plakken aan ons hart, lever, longen en hersenen?
De installatie ‘Black Backbone’ toonde collages in Croxaphox vastgezet in getimmerde kaders. In de kaders buitenproportionele menselijke onderdelen: een maag, hersenen, een ruggengraat,…
Sensationele vormen gecreëerd met verschillende soorten en stukken gescheurd papier. Het timmerwerk roept besloten kamers op, dokterskabinetten, wachtruimtes.
Het zwart kleeft hier aan de ruggengraat en de longen. Het roet is met veel nuance aangebracht, houtskool is gekrast en uitgewreven.
De ruggengraat die alles moet torsen, die ons recht moet houden is aangetast. Het kijken in de afgrond van het lijden zuigt Van Tichelen mee.
‘Wenn du lange in einen Abgrund blickst, blickt der Abgrund auch in dich hinein.’
(Friedrich Nietsche, Jenseits Gut und Böse)
Het oeuvre bevat ook werk dat lichter en hoopvoller lijkt. Ze spant ragfijne draden in de ruimte. Vluchtroutes met op hun weg cut-outs van sterren, bloemen, patronen in zilver. Haar collages van fragiele verloren vleugels -‘Lost Wing’- roepen eveneens het verlangen om te vliegen op. Een oeuvre dat letterlijk uitblinkt in het tonen van krachtige vormen.
Wanneer je zoals de kunstenaar in het hoofd kruipt van degene die lijdt, vraagt dit ontzettend veel. Je wil mee voelen maar ook net als zij die getroffen zijn weglopen, vluchten, zoeken naar iets beter. Je staart de hemel af op zoek naar die ene zilveren ster die je zal leiden naar een betere plaats.
De kunstenaar vlucht weg om iets mooiers terug geven, beelden vol roet en tranen worden gesublimeerd in pure en abstracte vormen.
Van Tichelen vraagt zich af waar de empathie is bij hen die haar omringen?
Wij trekken grenzen rond onze tuin, ons huis, ons land, ons Europa, de plaats van ons alleen waar het goed leven is.
En wat als je toevallig aan de verkeerde kant van die grens geboren bent? Waar halen wij het recht om een ander mens te verbieden een grens, een denkbeeldige lijn te kruisen op zoek naar de zilveren ster?
In de installatie ‘Onder Verzachtende Omstandigheden’ probeert ze hierop een antwoord te bieden.
Timmerwerk opgesteld als een hoge wand in de ruimte. Een muur, een hek, prikkeldraad, een grens. Het spel met eenvoudige materialen doet denken aan de Arte Povera. Het versnijden en terug samenstellen vormt hier opnieuw het uitgangspunt.
In de ramen van het timmerwerk zien we niet langer collages van papier maar van doeken. Als het doek van Veronica tranen en bloed opving, kunnen ook deze doeken verzachting brengen. Van Tichelen grijpt naar doeken die refereren naar haar moederschap. Tetra-doeken, herbruikbare luiers, afgewassen, gebleekt, ontelbare keren vastgehouden.
In een raam worden de gescheurde doeken terug aan elkaar vastgemaakt en met grove steken genaaid. Er ontstaat een lichtdoorschijnend schilderij. Een veelvoud aan wit.
Tussen de pijlers gespannen draden. De draden staan strak. Een strakke prikkeldraad dit keer van gekleurde wol. Deze barrière zal degene die vlucht niet langer tegenhouden maar op een zachte manier verwelkomen.
Het oeuvre van Leen Van Tichelen is een uitnodiging om vanuit een ander perspectief te kijken naar het lijden van onze tijd.